De ingrijpende gebeurtenissen die Annemarie van den Berg (51) meemaakt in Bosnië in 1994 stopt ze diep weg. Jaren later komen de herinneringen in alle hevigheid terug. Annemarie blijkt PTSS (posttraumatische stressstoornis) te hebben. Ze gaat door een donker dal waar ze – mede dankzij hulphond Yep – weer uitklimt.

Yep en Annemarie zijn sinds de kennismaking onafscheidelijk. “Yep liep gelijk naar me toe en is niet meer van mijn zijde geweken”, zegt Annemarie. Al snel komt de hulphond bij haar in huis. “Die eerste nacht had ik een nachtmerrie over mijn missie in Bosnië. Yep maakte me wakker, kwam bij me in bed en kroop tegen me aan. Ik voelde me direct minder angstig.”

Geen angst
Lange tijd kent Annemarie geen angst. Bij Defensie had ze geleerd emoties uit te schakelen en door te gaan – wat er ook gebeurt. In Bosnië maakt ze veel mee: een dierbare collega komt om, ze wordt gegijzeld en een kogel raakt haar net niet.

Terug in Nederland praat Annemarie er niet over. Pas jaren later, als ze bij de politie werkt, knapt de bom. “Tijdens een gijzelingsoefening werd zogenaamd op me geschoten en raakte ik ‘gewond’. Het was gespeeld, maar voor mij voelde het levensecht. De nachten erop werd ik geteisterd door zwartgallige dromen. Overdag had ik een kort lontje: ik was ongeduldig, snauwde en werd om het minste of geringste boos.”

“Als ik moet huilen, geeft hij mij een dikke lebber”

Ik voelde niets
De klachten nemen toe en al snel volgt de diagnose PTSS (posttraumatische stressstoornis). “Ik durfde niets meer, schrok snel en zat vol met agressie”, zegt Annemarie. “Hele dagen lag ik op bed met de gordijnen dicht, ik leefde in een waas en voelde niets.” Een vriendin van Annemarie staat erop dat ze met zichzelf aan de slag gaat. Ten einde raad zoekt Annemarie professionele hulp en gaat ze praten. “Het duurde een jaar voordat ik uit het diepe dal klom. Langzaamaan leerde ik weer voelen en mijn emoties uiten.”

Nog steeds heeft Annemarie weinig energie en werken kan ze niet, toch ziet ze haar toekomst zonnig tegemoet. “Het gaat goed met me, ik heb lieve vrienden en een geweldige hond. Als ik moet huilen, geeft Yep me een dikke lebber. En als ik bang ben, komt hij tegen me aan liggen. Iedere nacht liggen we lepeltje-lepeltje. Dankzij Yep voel ik me veilig.”

Tekst: Annechien Willering

Maurits Heikoop (47) is instructeur bij Defensie, daarnaast is hij fanatiek duursporter en betrokken bij de Walk4Veterans. Zowel in zijn werk bij Defensie als privé wil hij mensen – letterlijk en figuurlijk – in beweging krijgen. “Het leven wordt beter als je in beweging komt.”

Wat heb jij met sport?
“Bewegen zit in mijn bloed en ik heb het nodig om buiten te zijn, het geeft me een gevoel van vrijheid. Ik loop marathons, ultra-trails, triatlons en extreme triatlons; als het maar uitdagend is. Ik sport het liefst lang, ver, hoog, op diverse terreinen en in afwisselende klimaten. We zijn gemaakt om te bewegen. Natuurlijk niet per se op de manier zoals ik het doe, maar wel om on the move te zijn. Bewegen is belangrijk voor een gezond leven.”

Je bent betrokken bij de Walk4Veterans. Vertel…
“Het is mijn passie om mensen in beweging te krijgen: letterlijk en figuurlijk. Het leven wordt beter als je in beweging komt. Daarom zet ik me ook in voor Walk4Veterans. Normaal gesproken maak ik de wandelroutes, maar door het coronavirus is alles dit jaar anders. Er zijn tientallen bestaande regionale wandel- en trailrunroutes te downloaden via onze website. Alle routes hebben te maken met de oorlog. Daarnaast dagen we mensen uit voor de challenge: loop 75 kilometer binnen 75 dagen en haal minimaal 75 euro op voor een Veteranenhond. Iedereen kan meedoen: wandelaars, trailrunners en mindervaliden.

‘Mede dankzij de inzet van talloze militairen hebben we het hier zo goed’

Geef eens een goede reden om mee te lopen?
Er zijn wel drie redenen: 1. Loop mee voor een PTSS-hulphond voor een veteraan, want zo’n hond kan mensenlevens veranderen. 2. Wandelen is goed voor je gezondheid en de routes zijn bovendien leerzaam en indrukwekkend. 3. Sta stil bij jouw vrijheid. Je hebt het te danken aan mensen die zich er destijds – en nog steeds – voor inzetten.

Wat bedoel je?
Vrijheid wordt vaak gezien als iets normaals. Tijdens de missies zag ik hoe onrecht, indoctrinatie en extreme armoede vrijheid kunnen onderdrukken. Veel mensen hebben geen idee hoe het is om te leven zonder vrijheid en dat er een strijd gaande is om onze vrijheid te waarborgen. Mede dankzij de inzet van talloze militairen hebben we het hier zo goed. Aan vrijheid zit een limiet en het is niet onbeperkt. Daarom is het zo kostbaar.”

Tekst: Annechien Willering

Door PTSS (posttraumatische stressstoornis) raken sommige veteranen de grip op het leven kwijt. Ze ervaren constant stress en voelen zich bedreigd. Een hulphond kan uitkomst bieden. Monique Egbers (57) is trainster bij Hulphond Nederland en zegt: “Een hulphond voelt spanning feilloos aan en brengt rust. Maar… het is geen robot.”

“Veel veteranen met PTSS zijn getekend door wat ze meemaakten op missie”, zegt Monique. “Voordat je op missie gaat, wordt er veel getraind en geoefend. Maar op doodsangsten kun je je niet voorbereiden. Sommige veteranen raken de afschuwelijke beelden van een bomaanslag, gijzeling of ander menselijk leed niet kwijt. Terug in Nederland herbeleven ze de nare ervaringen.”

Vertrouwen terug
Monique komt bij veel van hen over de vloer; ze begeleidt zowel de hulphonden als de veteranen. “Soms hangen er foto’s aan de muur waarop ze trots poseren in uniform. Dit staat vaak in schril contrast met de persoon die voor me zit. Veteranen met PTSS zijn getekend door hun ervaringen, ze zijn op hun hoede, schrikken van harde geluiden en mijden drukke situaties.” Uit ervaring weet Monique dat een hulphond de vrijheid, zekerheid en veiligheid weer kan teruggeven. Zo sprak ze een vrouw die behoorlijk gestrest en gespannen was tijdens de eerste ontmoeting. Monique: “Schuw keek ze om zich heen. Na een intensief trainingstraject werd er een hulphond bij haar geplaatst. Drie maanden later maakten we samen met de hond een wandeling, iets wat ze eerder niet durfde. Ze genoot er zelfs van; de hond had haar vertrouwen gegeven.”

‘Samen met de hond maakten we een wandeling, iets wat ze eerder niet durfde’

Kop op de schoot
Een PTSS hulphond leert kalm te blijven in drukke situaties en spanning aan te voelen. De hond pikt signalen van zijn baasje feilloos op. Monique: “Als die bijvoorbeeld zweet of onrustig beweegt, legt de hond zijn kop op de schoot zodat de cliënt op tijd de rust kan opzoeken. Een hulphond kan zijn baasje ook wekken als die een nachtmerrie heeft of ervoor zorgen dat mensen in de supermarkt op afstand blijven.”

“Het is erg belangrijk dat de hond en cliënt bij elkaar passen. Daarom kijken we hoe ze op elkaar reageren. Gaat dat goed en is er een match, dan volgt er een intensief trainingstraject met de hond en de cliënt. Het is hard werken voor allebei. De hond moet niet het anker zijn waar de cliënt zich aan vastklampt. En de cliënt moet accepteren dat de hond ook weleens een mindere dag heeft; het is geen robot en je krijgt er geen afstandsbediening bij. Een hulphond is niet voor iedereen geschikt.”

Gelukkig zijn er veel succesverhalen. Een veteraan die weer onder de mensen durft te komen.  Kinderen die thuis weer vriendjes kunnen uitnodigen. Of een uitstapje met je partner… “Het maakt me blij als ik zie hoe veteranen die binnenkwamen met angst of onzekerheid, weer met ontspanning in het leven staan. Daar doe ik het voor.”

Tekst: Annechien Willering

Al jarenlang is Roy Kloosterman (76) betrokken bij Defensie. Eerst als dienstplichtige, later als reserveofficier. In ’99 werd Kloosterman eervol ontslagen, maar actief is hij nog altijd. Zo strijdt hij voor vrijheid en is hij fervent deelnemer aan de Walk4Veterans. “Ik voel me thuis in militair gezelschap en wandel graag voor het goede doel”, zegt Kloosterman.

Waarom doet u mee aan de Walk4Veterans?
“Er zijn veteranen die schade ondervinden door wat ze ooit hebben gedaan of hebben opgelopen tijdens hun militaire dienst. Ik vind het belangrijk dat dit wordt gezien, gelukkig is hier steeds meer aandacht voor. Veteranen hebben hun leven ingezet voor vrijheid, nu hebben ze zelf hulp nodig. Ik wil hier persoonlijk aan bijdragen door te wandelen.”

Hoe belangrijk is die vrijheid?
“Vrijheid betekent dat je onbevreesd en onbekommerd kunt leven en kan zeggen wat je wilt. Toen ik in 1974 net mijn dienstplicht achter de rug had, ontstond er een twistgesprek in de trein. Een paar jonge lui vonden dat de krijgsmacht afgeschaft moest worden en begrepen niet dat ik een uniform droeg. Dit soort opmerkingen werden vaker gemaakt. Ik maakte hen duidelijk dat het feit dat zij dit soort dingen konden zeggen, te danken is aan mensen als ik die strijden voor die vrijheid. Vrijheid is veel meer dan een theoretisch begrip. Het is daadwerkelijk van betekenis in de praktijk. Jammer dat dit veel mensen ontgaat.”

Vrijheid is een groot goed!

Wat bedoelt u?
“Veel mensen die geboren zijn na 1960 weten niet hoe het is om niet in vrijheid te leven. Hierdoor staan ze niet stil bij de werkelijke betekenis ervan. Ik ben geboren in de oorlog en kreeg keer op keer van mijn ouders te horen hoe belangrijk vrijheid is. Af en toe werd er gesproken over de oorlog. Zo weet ik dat mijn oom, die in het verzet zat, was opgepakt en naar een concentratiekamp werd gestuurd. Tot groot verdriet van mijn moeder keerde hij nooit meer terug. Ja, de oorlog had diepe impact op mijn ouders – en via hen ook op mij. Ook op school leerde ik er veel over.”

“Later, in mijn diensttijd, maakte ik het van dichtbij mee. Ik heb vreselijke dingen gezien; bijvoorbeeld in de tijd van de Sovjet-Unie. Hier zag ik mensen zwoegen in concentratie- en dwangarbeiderskampen. Werkten ze niet hard genoeg, dan werden ze gemaltraiteerd. Afschuwelijk en onaangenaam om te aanschouwen. Door dit alles heb ik geleerd hoe belangrijk vrijheid werkelijk is. Het is niet normaal dat we onbezorgd over straat kunnen lopen. Nee, vrijheid is een groot goed.”

Tekst: Annechien Willering

Op zijn sponsorpagina staat het er nuchter: “Ik ben veteraan en kreeg in 2014 de diagnose PTSS. In 2016 de Walk4Veterans gelopen. Nu opnieuw, maar met mijn hulphond Laslo. Om andere veteranen te steunen!”  Achter die woorden van Robert Ghielen gaat echter een heftig verhaal schuil.

Robert meldde zich in 2000 aan bij de Luchtmacht, waar hij bij de brandweer ging werken. Hij deed dienst op de bases in Volkel en Soesterberg en werd in 2007 en 2009 uitgezonden naar Uruzgan. Tijdens zijn eerste uitzending werd de helikopter waarmee hij onderweg was naar Tarin Kowt, zwaar onder vuur genomen.

Praten

Na zijn contract bij Defensie werkte hij als chauffeur bij een ambulancedienst. Maar tijdens een inzet bij een ernstig ongeval kreeg hij herbelevingen van de traumatische ervaringen in Afghanistan. Deze verdwenen niet nadat hij een andere, minder stressvolle baan vond. Aanvankelijk uitten zijn klachten zich in lichte hartklachten, maar het liep uit op een ziekenhuisopname. Het toeval wilde dat hij op de verkoeverkamer werd verzorgd door een verpleegkundige die zelf ook veteraan is. Deze hoefde maar een paar vragen te stellen, waarna de verhalen loskwamen bij Robert. De reactie van deze oud-collega was even eenvoudig als confronterend: “Praten Robert, je moet praten.”

Alles bij elkaar

Terugkijkend zegt Robert: “Zijn luisterende houding gaf de doorslag. Ik besefte dat ik het deksel van de put moest halen en de emoties benoemen waarvoor ik bang was om ze toe te laten. Zo begon ik in 2014 aan een intensief therapietraject. Nu weet ik dat PTSS een sluipmoordenaar is. Het was niet alleen dat heftige incident in Afghanistan waardoor mijn emmer uiteindelijk overliep, maar alle angst en stress bij elkaar die ik door de jaren heen had opgebouwd.”

Laslo zit er nooit naast!

Na een half jaar wachten waren er trainingsmomenten met hulphonden, om te kijken welk soort en type het best bij hem past. Pas twee jaar later was er de perfecte match. De klik met Laslo was er vrijwel meteen en werd bevestigd toen deze een nachtje bij Robert en Esther thuis mocht logeren. “Direct die eerste nacht maakte Laslo mij wakker.” vertelt Robert. “En ik dacht:  ‘Nou zeg, laat me alsjeblieft slapen.’ Pas toen ik de volgende morgen redelijk uitgerust wakker werd, realiseerde ik me dat hij mijn stress had aangevoeld en me voor een herbeleving had behoed.” Nadat Laslo definitief was geplaatst bleek dat opnieuw. Laslo begon op een gegeven moment steeds vaker onhandelbaar gedrag te vertonen. Maar het duurde even voor Robert besefte wat er aan de hand was.  “Ik maakte me gewoon veel te druk en Laslo hield me een spiegel voor. Toen ik kalmeerde, begon hij weer te gehoorzamen. Inmiddels weet ik dat hij nooit zomaar bij me komt staan, zijn kop op mijn been legt en me in de ogen kijkt. Het is dan aan mij om tot rust te komen. Want Laslo zit er nooit naast!”

Tekst: Jos Brouwer

Tijdens zijn eerste missie in Bosnië komt Ludy de Vos, directeur van het Veteraneninstituut, in aanraking met de gruwelijke effecten van de oorlog. Terug in Nederland kan hij het moeilijk loslaten en werkt hij aan zijn herstel. De lessen die hij leerde, deelt hij nu met anderen. “Het is  belangrijk dat de samenleving achter ons staat.”

“Twee keer ging ik op missie: in 1994 naar Bosnië en veertien jaar later naar Afghanistan. Tijdens beide uitzendingen werden we geconfronteerd met het gebruik van geweld tegen ons; er raakten mensen gewond en sommigen sneuvelden. We konden de bevolking niet altijd helpen of beschermen en soms moest ik beslissen over leven en dood.

Met eigen ogen zag ik hoe kleine verschillen tussen mensen kunnen leiden tot onvoorstelbare gewelddadigheden. Dit doet wat met je als mens. Toen ik na mijn eerste missie terugkwam in Nederland raakte ik behoorlijk uit balans, ik moest op zoek naar zingeving in mijn leven. Mijn normen- en waardenpatroon was plotsklaps veranderd. Ik begreep de wereld om me heen niet meer en moest mezelf opnieuw uitvinden.

Het duurde zeker een half jaar om mijn gedachten en gedrag te ordenen en mijn gevoelens te duiden. Ik leerde anders te denken, bewuster te leven en zelf mijn rol in het verwerkingsproces te nemen. Nog steeds gaat er geen dag voorbij dat ik niet denk aan of praat over wat ik heb meemaakte tijdens mijn missies. Hier hamer ik ook altijd op bij anderen: vertel je verhaal en deel je ervaringen. Dit werkt preventief, helpt je gezond te blijven en is ook belangrijk bij het herstel als je onverhoopt beschadigd raakt. Het gevoel van machteloosheid, dat ik soms ervoer tijdens de missies, raak ik niet meer kwijt. Maar ik kan er goed mee omgaan.

‘Het is vreselijk als er vanuit diezelfde samenleving kritiek komt’

De lessen die ik leerde, geef ik in mijn werk terug aan militairen en veteranen die op missie zijn geweest. Ik weet waar ze doorheen gaan, ook ik heb met mijn poten in de modder gestaan. Ik wil hen helpen hun plekje in de samenleving terug te vinden. Anderen helpen is ook heilzaam voor mezelf. Veel militairen voelen zich vervreemd als ze terug zijn in Nederland. Ze hebben het gevoel dat de samenleving hen niet begrijpt. ‘Heb je al geprobeerd je verhaal te vertellen?’, vraag ik vaak. Echt, het begint bij jezelf. En de samenleving is er ontvankelijk voor.

Ook met de Walk4Veterans vertellen we het verhaal; door zichtbaar te zijn en interactie te creëren tussen militairen en burgers. Zodat de samenleving het belang van Defensie en de (na)zorg voor militairen en veteranen nog meer gaat inzien. Als militair zet je je leven op het spel, we worden op pad gestuurd door de samenleving. Het is vreselijk als er vanuit diezelfde samenleving kritiek komt. Wanneer alles faalt, een dialoog niet meer mogelijk is en er zelfs geweld moet worden toegepast, júist dan is het belangrijk dat de samenleving achter je staat.”

tekst: Annechien Willering

Al op jonge leeftijd wil Peter van Uhm (65) zich inzetten voor vrede, vrijheid en veiligheid. Zijn jongensdroom komt uit als hij gaat werken bij de krijgsmacht. Jaren later wordt van Uhm zelfs commandant der Strijdkrachten. Ook al is hij nu met pensioen; hij blijft gaan voor die ene missie. “Ik wil bijdragen aan een betere wereld.”

Veertig jaar krijgsmacht heeft hem gevormd in denken en doen. “Alles wat ik meemaakte bij Defensie – de goede en slechte gebeurtenissen – neem ik voor de rest van mijn leven mee”, zegt van Uhm. Een van de momenten die in zijn geheugen staat gegrift is de dood van zijn zoon Dennis (23). Hij komt om tijdens een bomaanslag in Afghanistan.

Zak en as
“Over de impact van zijn dood kan ik kort zijn”, zegt van Uhm. “Je leven stort in. Punt.” Zo goed en zo kwaad als het gaat probeert van Uhm de draad van zijn leven weer op te pakken. “Als we in zak en as waren blijven zitten, dan waren we niet alleen onze zoon kwijt, maar ook alles waarin hij en wij geloven.”

Let op je buddy
Samen strijden voor vrede, vrijheid en veiligheid, van Uhm zet zich hier onverminderd voor in. “Veel mensen beseffen niet hoe goed we het hier hebben; ze zijn vooral druk met materiële zaken. Op missie ben je hier niet mee bezig; je staat met je team voor een moeilijke opdracht met alle risico’s van dien.” Zelf is van Uhm geraakt door de armoede, het geweld en schrijnende verdriet dat hij zag in andere landen. “Voor veel militairen is het niet gemakkelijk om na een missie weer op eigen bodem te staan. Tijdens de uitzendingen kan er achter elke muur iemand zitten met kwade bedoelingen”, legt van Uhm uit. “Je gaat van een onveilige en onstabiele situatie naar een land waar het veilig is.”

‘Ik noem het de fantastische chemie tussen mens en hond’

Ga gesprek aan
“Tegen mijn manschappen zei ik daarom altijd: ‘Let op je buddy. Als hij altijd eerst zijn linker- en daarna zijn rechterschoen aantrekt en dit opeens andersom doet, vraag dan hoe het gaat’. Aan kleine dingen merk je dat het niet goed gaat met iemand.” Volgens van Uhm is het belangrijk dat ook de samenleving zorgdraagt voor militairen en veteranen. “Ze hebben ingrijpende dingen meegemaakt. Sommigen worden hierdoor belemmerd in het dagelijks functioneren. Heb je een veteraan of militair in je kennissenkring? Ga het gesprek aan.”

Hulphond
Ook al is van Uhm met pensioen, hij zit niet stil. Zijn kennis en ervaring zet hij in voor de samenleving. “Ik ben ambassadeur en gastgezin voor Hulphond Nederland. Veteranen met PTSS (posttraumatische stressstoornis) kunnen baat hebben bij een hulphond. Een hulphond voelt de spanning van zijn eigenaar haarfijn aan. Hoe dit kan, valt niet uit te leggen. Ruikt, ziet of voelt de hond het? Geen idee. Ik noem het de fantastische chemie tussen mens en hond. Hulphonden geven het leven terug aan mensen die het kwijt waren. Iedereen kan zich inzetten voor een betere samenleving. Ik doe het op deze manier.”

tekst: Annechien Willering

De Walk 4 Veterans 2020 is gestart!

De inschrijving is open en op de persoonlijke sponsorpagina vind je nieuwe mogelijkheden om sponsors te werven en te informeren! Binnenkort worden er nog enkele verbeteringen doorgevoerd.

We hebben bijna alle ‘Vrijheidsroutes‘ gepubliceerd die ons vrijwilligersteam door heel Nederland heen heeft verzameld. Mocht jij nog mooie routes kennen die in dit thema passen: laat het ons weten!